سیامک اسلامی درباره ملاک تشخیص اختراع گفت: مالکیت فکری در کشور ما با علامت تجاری آغاز شده است و دارای دو بخش مهم یکی مالکیت صنعتی و دیگری مالکیت ادبی و هنری است. بخش اول که مالکیت صنعتی است قدمت صدساله در کشور دارد و در کشور ما به خوبی پیشرفت کرده است به دلیل اینکه در بخش اول به لحاظ الحاق به معاهدات بین‌الملل به خوبی پیشرفت کرده‌ایم. کشور ما در حوزه مالکیت صنعتی عضو ۹ معاهده بین‌المللی شده است ولی در حوزه مالکیت ادبی و هنری، عضو معاهدات بین المللی نیستیم.
سرپرست مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور گفت: هر ۵ دقیقه یک پرونده ثبت علامت تجاری و هر ۵۰ دقیقه یک پرونده ثبت اختراع و هر ۷۰ دقیقه هم یک پرونده ثبت طرح صنعتی در مرکز مالکیت معنوی تشکیل می‌شود. کلیه پرونده‌های یاد شده به صورت شکلی و ماهوی مورد بررسی قرار می‌گیرند و در صورت انطباق با قوانین و مقررات ثبت می‌شوند.
سرپرست مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور با تاکید بر اینکه باید اختراع‌پذیری را بالا ببریم، گفت: کشور ما معادن زیادی دارد. مهم این است که قابلیت استخراج معادن خود را بالا ببریم. یکی از جاهای مهم اختراع‌پذیری این است که مراجع علمی و فنی ما اصول را بدانند. چند سالی است که عملا دوره‌های تخصصی را در حوزه علائم تجاری و نیز طرح‌های صنعتی و اختراعات را برگزار کردیم. دوره‌های ما شامل پایه و مقدماتی و متوسط و پیشرفته است. دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فنی و پارک‌های علم و فناوری استقبال خوبی از این موضوع کردند و به صورت میانگین هر هفته مدرسان حوزه اختراع در یک نقطه کشور حضور دارند و آموزش‌های لازم را ارایه می‌دهند.
اسلامی ادامه داد: ابداعات باید سه شرط اعم از جدید و بدیع بودن و قابلیت تولید صنعتی را داشته باشد. زمانی که اختراع ثبت می‌شود و گواهی‌نامه ثبت می‌گیرد اصطلاحا به آن Patent می‌گوییم. آموزش اولین و مهمترین گام برای این است که ما بتوانیم فرهنگ اختراع را گسترش دهیم و باید روش‌های اختراع را ترویج دهیم. باید دانشگاه‌ها حتما یکی از واحدهای درسی را تحت عنوان توانمندسازی حوزه اختراع در نظر بگیرند؛ به ویژه در رشته‌های مرتبط با فنی و حوزه‌های مهندسی و پزشکی و زیست شناسی. ما باید فرآیند تجاری‌سازی اختراعات را تسهیل کنیم زیرا زمانی می‌توانیم موفق باشیم که شانس ثبت اختراع را بالا ببریم اما شرط کافی این است که گواهی‌نامه‌های اختراع که ثبت شده تجاری‌سازی شود.
وی با بیان اینکه قانون حمایت از مالکیت صنعتی مصوب ۱۴۰۳ بسیار مهم است، گفت: این قانون ۵ آیین نامه اجرایی دارد که ۳ آیین‌نامه آن مصوب رییس قوه قضاییه و دو آیین‌نامه دیگر مصوب هیات وزیران است. ما در حال تدوین اصلی‌ترین آیین‌نامه این قانون هستیم و برای این موضوع با دانشگاه‌ها و اتاق بازرگانی ارتباط داریم. این قانون، آیین‌نامه مهمی به نام آیین‌نامه تجاری‌سازی اختراعات ثبت شده دارد. ما در این آیین‌نامه فرآیندی را پیش‌بینی می‌کنیم تا با همکاری وزارت صمت و سایر دستگاه‌های متولی بتوانیم حلقه تجاری‌سازی اختراعات را مورد حمایت قرار دهیم.
سرپرست مرکز مالکیت معنوی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور افزود: قانون جدید حمایت از مالکیت صنعتی چندین تاسیس جدید در کشور دارد و اولین موضوع این است که قرار است ظرف سه سال ارزیابی ماهوی اختراعات هم وارد مرکز مالکیت معنوی شود. تا قبل از ۱۳۸۶ کسی که می‌خواست در ایران اختراع ثبت کند، کافی بود آگهی‌اش را در روزنامه رسمی منتشر کند. از سال ۸۶ به بعد ارزیابی ماهوی هم به آن اضافه شد ولی با توجه به ظرفیت‌های علم و فناوری این امر را به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی واگذار کردیم. اتفاقی که در قانون جدید رخ داده است و باید ظرف سه سال آن را به منصه ظهور برسانیم این است که ارزیابی ماهوی هم باید مرکز مالکیت معنوی انجام دهد؛ بنابراین ما برنامه جذب گسترده برای ارزیابی اختراعات داریم. کار مهم دیگر تاسیس کارگزاری‌هاست. اکنون ما یک سری مجوزهای نظارت در حوزه مالکیت فکری اعطا کردیم که در حوزه اختراع، مقدمات پرونده را آماده کنند. فرضا یک نفر مخترع است ولی شاید نتواند خوب صحبت کند و نمی‌تواند ایده‌اش را به خوبی روی کاغذ بیاورد؛ در اینجا کارگزاری‌ها به آماده‌سازی یک پرونده خوب کمک می‌کنند.
اسلامی ادامه داد: موضوع دیگر بحث حفظ اسرار تجاری است که در قانون تعریف شده و ضمانت اجرای آن هم آمده است و دایره وسیعی از اطلاعات شماره مشتریان جزو اسرار تجاری محسوب می‌شود و نقشه ها و نمودارها و موضوعاتی که در کشور هست و در دادگاه ها محل نزاع است، افشای اسرار تجاری بدون مجوز است که قانون نگاه ویژه‌ای به آن داشته است.
وی افزود: ما باید اختراع کردن و آموزش اختراع را نه تنها از دانشگاه‌ها بلکه از مهدکودک‌ها و کودکستان‌ها آموزش دهیم. در اتحادیه اروپا برای حقوق مالکیت فکری از سه سالگی دوره های آموزشی دارند. ما هم باید بتوانیم با بازی‌های ساده، کودکان را با مفاهیم مالکیت فکری و حقوق آشنا کنیم؛ بنابراین اولین هدف‌گذاری ما باید مدارس باشد و در صف اول مدارس ما مدارس سمپاد هستند که برنامه‌های خاصی هم برای مدارس تیزهوشان داریم.
اسلامی با طرح این سوال که چرا نشانه‌های جغرافیایی اهمیت دارد؟ گفت: نشانه‌های جغرافیایی تداعی فرهنگ و جغرافیا و اقلیم و سنت ما است و خوشبختانه در این آیتم‌ها پیشرفته هستیم مثل فرش قم یا زعفران گلستان و … .
وی افزود: اگر می‌خواهید در حوزه علائم تجاری، خدمتی را ارایه دهید مثل خبرنگاری، مجری‌گری یا تولید کارگاه و… راه بیندازید، باید وارد سیستم طبقه‌بندی بین‌المللی(نیس) شوید که دولت ما به این معاهده بین‌المللی پیوسته است. تمام کالاها و خدمات جهان در ۴۵ طبقه قرار می‌گیرد. طبقه یک تا ۳۴ کالامحور و طبقه ۳۵ تا ۴۵ خدمت‌محور است که شامل ۱۰۰ هزار نوع کالا و خدمت می‌شود. مثلا یک نفر تولیدکننده بستنی است یا یک نفر گل‌آرا و دیگری قاضی یا مجری و… است؛ لذا ما بدلیل اینکه سیستم‌هایمان مطابق با سیستم‌های وایپو(سازمان جهانی مالکیت فکری) است، طبقه‌بندی مشاغل خانگی نداریم.
وی با یادآوری اینکه قبلا مشاغل خانگی نمی‌توانستند مدارک مشخصی ارایه دهند؛ به ویژه جاهایی که در حوزه‌های حقوق مصرف‌کننده است، گفت: فرضا یک نفر می‌خواهد در منزلش کیک یا محصولی تولید کند یا سیستم مرتبط با گاز یا گرمایش یا الکتریسته تولید کند، باید حتما از مراجع متولی مجوز داشته باشد. مثلا فردی که می‌خواهد محصولی را مرتبط با بدن انسان تولید کند، حتما باید از سازمان غذا و دارو مجوز بگیرد یا اگر فردی می‌خواهد در رابطه با سیستم‌های مرتبط با ایمنی،کاری انجام دهد باید از سازمان استاندارد مجوز داشته باشد، اگر فردی هم می‌خواهد قطعه ای را در رابطه با بخاری گازی تولید کند باید مجوز سازمان استاندارد را داشته باشد. بطور کلی اگر متقاضیان این موارد را رعایت کنند می‌توان گفت که بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد مشاغل خانگی مشمول دریافت علامت تجاری خواهند شد. به طور کلی درخواست ثبت علائم تجاری از سوی مشاغل خانگی نسبتا قابل توجه بوده است.
اسلامی با بیان اینکه یکی از اقدامات ما، کارهای اجرایی و ثبت و حمایت حقوقی از دارندگان فکری است، گفت: یک قسمت از کار ما امور بین‌الملل است و قسمتی از کار ما آموزش تخصصی است و بخشی از کار ما نیز آموزش عمومی یعنی ترویج حقوق مالکیت فکری است. اینکه بسامد این کار در مشاغل خانگی به چه نحو جلو برود، بستگی به عملکرد ما و رسانه‌ها دارد و منوط به این است که چقدر بتوانیم مفاهیم مربوط به وابستگی رونق کسب‌وکارهای خانگی به علایم تجاری را به زبان ساده تفهیم کنیم؛ البته برنامه‌هایی را در این زمینه آغاز کردیم که در رسانه‌های دیداری و شنیداری به زبان ساده اصول مالکیت فکری به ویژه حوزه علائم تجاری را شرح دهیم تا کسی که می‌خواهد مشاغل خانگی راه‌اندازی کند بداند که از ابتدا باید به فکر ثبت علائم تجاری هم باشد.
اسلامی درباره آموزش به مردم برای ثبت علائم تجاری کسب‌وکارهای خانگی گفت: یک بخش عمده آموزش ما سامانه مرکز مالکیت معنوی است. ۱۲ سال است که پرونده فیزیکی در مرکز مالکیت معنوی نداریم. همه پرونده‌ها به صورت الکترونیکی است و فقط کافی است که متقاضی در موتور جستجوگر گوگل، عنوان مرکز مالکیت معنوی را وارد کند و بعد وارد سامانه شود. بخش عمده مربوط به مراحل مختلف کار ما در قالب کلیپ‌های تصویری و نوشتاری در سامانه موجود است. البته این امر کفایت نمی کند و ممکن است که صاحبان مشاغل خانگی به لحاظ سطح دانشی که دارند نتوانند با آن ارتباط بگیرند؛ لذا ما همزمان یک سری مطالب را به صورت منظم در رسانه‌ها ارایه می‌دهیم. مثلا ممکن است فردی در سیستان و بلوچستان که سوزن‌دوزی را انجام می‌دهد، نداند که اگر بتواند این سوزن‌دوزی را با یک علامت تجاری پیوند دهد؛ میتواند آینده کاری خود را متحول کند لذا رسانه ها باید در این زمینه به ما کمک کنند.
