ارث مرد بدون فرزند

نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و شرایط آن، در صورت داشتن زوجه، پرداخت یک چهارم کل دارایی به زوجه بوده و سپس، مابقی آن، به ترتیب، به ورثه طبقه اول (پدر و مادر)، طبقه دوم (پدر بزرگ و مادر بزرگ و خواهران و برادران و فرزندان آنها) و طبقه سوم (عمه و عمو، خاله و دایی و فرزندان آنها) تعلق خواهد گرفت که نکات حقوقی آن، در قانون مدنی، ذکر شده است.

در قانون مدنی ایران، قواعد مربوط به ارث و وصیت، به صورت دقیق، تعیین شده است و در همین راستا، زمانی که شخصی فوت می‌کند، می‌بایست طبق قانون مذکور، اقدام به تقسیم ارث، میان وراث متوفی نمود تا از اختلافات ناشی از آن، جلوگیری شود.

یکی از فروض مربوط به نحوه تقسیم ارث متوفیان، حالتی است که مردی، فوت می‌کند؛ بی‌آنکه فرزندی داشته باشد. در این صورت، این سوال مطرح می‌شود که نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و اموال مرد بدون وارث و شرایط آن، به چه صورت است؟ پاسخ به این سوال، از آن جهت اهمیت دارد که گاها، میان ورثه مرد بدون فرزند در خصوص تقسیم ارث، اختلافات جدی‌ای ایجاد می‌گردد.

ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد؟

پس از اینکه شخصی، فوت نمود، ورثه وی، می‌بایست طبق قواعد قانونی، اقدام به تقسیم ارث میان خود نمایند. در این حالت، تقسیم ترکه میان ورثه، نیازمند آن است که ورثه، با تقدیم دادخواست انحصار وراثت به شورای حل اختلاف، اقدامات لازم برای تقسیم ترکه را انجام دهند.

یکی از فروضی که در پی آن، می‌بایست اقدام به تقسیم ترکه میان ورثه کرد، حالتی است که مردی، بی‌آنکه فرزندی داشته باشد، فوت کند. در این حالت، این سوال ممکن است مطرح شود که ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد؟ در واقع، اولین مرحله از تقسیم ارث مرد بدون فرزند، آن است که ورثه‌ای که از ترکه وی بهره مند می‌شود را مشخص نموده و سپس، نحوه تقسیم ارث میان آنها را ذکر نمود.

به طور کلی، طبق طبقات و درجات ارث، ورثه متوفی را می‌توان به دو نوع خویشاوندان سببی و خویشاوندان نسبی تقسیم بندی کرد. منظور از خویشاوندان سببی، زوج یا زوجه متوفی می‌باشد. لذا در هر حال، بر اساس ماده ۸۶۴ قانون مدنی، زمانی که مردی فوت کرده باشد، همسر دائمی وی، می‌تواند سهم الارث خود را ببرد.

منظور از خویشاوندان نسبی، افرادی هستند که به لحاظ نسب و رابطه خونی، با متوفی، دارای پیوند هستند. بر اساس ماده ۸۶۲ قانون مدنی، اشخاصی که به موجب رابطه نسبی با متوفی، ارث می‌برند، به سه طبق زیر تقسیم می‌شوند:

طبقه اول؛ شامل پدر و مادر، فرزندان و فرزندان فرزندان (نوه‌ها) می‌باشد.

طبقه دوم؛ شامل پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها، خواهران و برادران و فرزندان آنها می‌شود.

طبقه سوم؛ شامل عمه‌ها و عموها، خاله‌ها و دایی‌ها و فرزندان هر کدام از آنها خواهد شد.

نکته مهمی که در خصوص ارث بردن خویشان نسبی در طبقات و درجات ارث وجود دارد؛ آن است که در صورت وجود ورثه در هر طبقه، طبقات بعدی، محروم از ارث خواهند شد. حتی، در هر طبقه نیز، درجات مختلفی وجود دارد که در صورت وجود درجه نزدیک‌تر به متوفی، درجات بعدی، از ارث محروم می‌گردند. به عنوان مثال، فرزندان متوفی، خویشاوندان درجه اول از طبقه اول محسوب شده و در صورت نبود آنها، ارث مرد، به نوه‌هایش خواهد رسید.

در طبقه دوم ارث نیز، دو درجه وجود دارد. درجه اول، شامل پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها و برادر و خواهر متوفی می‌شود و در صورت نبود ایشان، ارث مرد فوت شده، به درجه دوم از طبقه دوم یعنی پدر و مادر اجداد و فرزندان خواهران و برادران خواهد رسید. طبقه سوم ارث نیز، شامل دو درجه می‌گردد که در درجه اول، عمو، عمه، خاله و دایی شده و در صورت نبود ایشان، درجه دوم از طبقه سوم یعنی فرزندان آنها، از ارث متوفی، بهره مند می‌شوند.

بر این اساس، در پاسخ به این سوال که ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد، باید گفت که در صورتی که مرد، همسر دائمی در قید حیات داشته باشد، ابتدا سهم وی از ارث پرداخت شده و سپس، سراغ طبقات و درجات ارث خویشان نسبی وی، خواهیم رفت. در صورتی که در طبقه اول ارث، متوفی دارای پدر و مادر باشد، ارث به وی تعلق خواهد گرفت و در صورت نبود وی، سهم الارث، میان سایر ورثه از طبقات بعدی، تقسیم خواهد شد.

نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند

نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و اموال مرد بدون وارث و شرایط آن، به این صورت است که ابتدا، باید سراغ خویشاوندان سببی یعنی همسر وی رفت. در صورتی که مرد فوت شده، همسر دائمی در قید حیات داشته باشد، ابتدا سهم الارث زوجه را تعیین خواهیم کرد. در این حالت، از آن جهت که مرد بدون فرزند بوده است، سهم الارث زوجه وی، معادل یک چهارم از کل اموال می‌باشد و باقی ترکه مرد بدون فرزند، به خویشاوندان نسبی‌اش تعلق می‌گیرد.

البته اگر مردی فوت کند و فرزندی نداشته باشد و ورثه وی، منحصرا شامل زوجه باشد، نحوه تقسیم ارث، به این صورت است که یک چهارم از اموال متوفی، سهم زن از ارث شوهر خواهد بود و باقی مانده ترکه متوفی، به حاکم شرع، تعلق خواهد گرفت. البته، مرد، می‌تواند در چنین حالتی، از قبل، میزانی از اموالش را به نفع همسر، وصیت کند.

در صورتی که مرد فوت شده، در طبقه اول ارث، پدر و مادر داشته باشد، سهم الارث ایشان، به این صورت است که ترکه مرد متوفی، به سه قسمت تقسیم شده که یک سوم آن، سهم الارث مادر وی بوده و دو سوم مابقی، به پدر متوفی، تعلق خواهد گرفت. (در صورتی که متوفی، همسر نداشته باشد نیز، به همین نحو، اقدام به تقسیم ترکه میان پدر و مادر متوفی خواهیم نمود).

در صورت نبود اشخاص مزبور، نوبت به تقسیم ارث میان پدر بزرگ و مادر بزرگ و خواهران و برادران متوفی خواهد رسید و در صورت نبود اشخاص مزبور، ارث مرد بدون فرزند، میان خویشاوندان طبقه سوم وی، تقسیم خواهد شد.

نکات حقوقی ارث مرد بدون فرزند

یکی از مهم‌ترین نکات حقوقی ارث مرد بودن فرزند، آن است که پس از فوت متوفی و قبل از تقسیم ارث مرد بدون فرزند، لازم است که ابتدا، از ترکه وی، هزینه‌های مربوط به کفن و دفن وی پرداخت شده و سپس، در صورتی که متوفی، به شخصی بدهکار بوده است، از دارایی وی، بدهی‌هایش پرداخت شود که مهریه زن نیز، می‌تواند یکی از بدهی‌های وی محسوب شود.

در مرحله بعد، می‌بایست به وصیت متوفی (در صورت وجود) عمل شود که طبق قانون، وصیت متوفی، تا میزان یک سوم کل دارایی وی، نافذ بوده و ما بقی آن، می‌بایست به تایید ورثه برسد تا قبل اجرا شود.

در مرحله بعد، می‌بایست طبق قانون، ورثه متوفی، مشخص شود تا سپس، میزان سهم الارث هر کدام از آنها، بر اساس قانون، تعیین گردد. به این منظور، کافی است هر کدام از ورثه، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و با ارائه مدارک لازم از قبیل گواهی فوت و استشهادیه شهود، درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را داشته باشند که در این گواهی، ورثه متوفی و حدود سهم الارث آنها، مشخص می‌گردد.