برات یک ابزار مالی در تجارت است که توسط یک فرد یا شرکت صادر می‌شود و به دیگران امکان پرداخت یک مبلغ معین در آینده را می‌دهد.
برات (Bill of Exchange) یک ابزار مالی در تجارت است که توسط یک فرد یا شرکت صادر می‌شود و به دیگران امکان پرداخت یک مبلغ معین در آینده را می‌دهد. صاحب برات می‌تواند آن را به دیگران منتقل کند و در نهایت نهایی‌ترین دارنده آن، مبلغ مورد نظر را از صادرکننده برات دریافت می‌کند.
طبق قانون تجارت، در برات سه نفر حضور دارند. نخست کسی که برات را صادر کرده، دوم کسی که ملزم به پرداخت برات است و سوم کسی که مبلغ برات در وجه وی پرداخت می‌شود.
دارنده برات می‌تواند حداکثر ظرف یک سال پس از موعد پرداخت، به مسئول پرداخت مراجعه کند. در این صورت ممکن است سه حالت ایجاد شود. در حالت اول، برات نقد شده و دارنده حواله بدهی خود را دریافت می‌کند. در حالت دوم، امتناع صادرکننده برات جهت پرداخت بدهی که در این صورت دارنده برات می‌تواند ظرف مهلت ۱۰ روز شکایت خود را ثبت کند. در حالت آخر فرد صادر کننده برات امکان پرداخت بدهی را ندارد.
تاریخچه برات
حواله یا برات در گذشته بین تجار با هدف معامله آسان و جلوگیری از دزدی دارایی توسط راهزن‌ها شکل گرفت. فرآیند ایجاد برات نیز به این صورت بود که تاجر به فردی معتمد رجوع کرده و مقداری سکه یا پول نزد وی قرار میداد. فرد معتمد به ازای دستمزدی در شهر مقصد برای فردی که می‌شناخت نامه می‌نوشت «آقای x، ۱۰۰ سکه نزد من قرار داده و این مقدار سکه را به وی تحویل دهید.» این نامه برات نام گرفت.
برای نخستین بار قوانین استفاده از برات سال ۱۳۱۱ در ایران مصوب و بعد‌ها اصلاحاتی بر روی آن انجام شد. با توجه به اهمیت برات یا حواله، از ماده ۲۳ الی ۳۰۴ قانون تجارت به آن پرداخته شده است.
انواع برات
برات ساده: در صورت عدم پرداخت در سررسید، امکان برات رجوعی وجود دارد.
برات سازشی: برات به عنوان ضمانت صادر شده است.
برات خارجی: در سطح بین المللی امکان استفاده از آن وجود دارد.
شرایط شکلی برات در قانون تجارت
۱-کلمه برات یا حواله در متن آمده باشد.
۲-نام و امضای برات دهنده و نام و امضای برات گیرنده نوشته شده باشد.
۳-تاریخ تحریر سند و مبلغ برات به حروف و عدد نوشته شود.
۴-حواله گیرنده یک فرد مشخص باشد.
۵-مکان تأدیه وجه برات باید مشخص باشد.
موعد پرداخت برات
۱-برات به وعده از صدور: در این نوع برات باید دارنده برات در زمان سررسید برای دریافت بدهی خود رجوع کند.
۲-برات به وعده از رویت: در این نوع برات مشخص می‌شود که مثلا یک ماه پس از تاریخ رویت، برات باید نقد شود.
۳-برات به روز معین: در این نوع برات تاریخ سررسید اهمیت دارد و در همان روز پرداخت می‌شود.
۴-برات به رویت: در این نوع برات، تاریخ سررسید اهمیت کمتری دارد و هر زمان که دارنده برات به صادرکننده مراجعه کرد، باید طلب وی پرداخت گردد.
مزایا حواله یا برات
راحتی در مبادله
عدم نیاز به جا به جایی پول
معایب حواله یا برات
احتمال ایجاد برات یا حواله تقلبی
انتشار برات بدون پشتوانه
کاهش ارزش برات در گذر زمان
شفاف نبودن سیستم برات
افزایش خلق پولپ
