وکیل تعیینی وکیلی است که خود شخص انتخاب می کند، اما وکیل تسخیری وکیلی است که توسط دادسرا یا دادگاه برای شخص انتخاب می شود.
وکیل به دو نوع تعیینی و تسخیری تقسیم میشود وکیل تعیینی وکیلی است که خود شخص انتخاب میکند، اما وکیل تسخیری وکیلی است که توسط دادسرا یا دادگاه برای شخص انتخاب میشود. تبصره ۲ ماده ۱۹۰ به تعیین وکیل تسخیری در مرحله تحقیقات مقدماتی و مواد ۳۴۸ و ۳۸۴ قانون آیین دادرسی کیفری، به تعیین وکیل در مرحله دادگاه اشاره دارد.
تعیین وکیل تسخیری برای متهم در موارد زیر الزامی است:
در مرحله تحقیقات مقدماتی: فقط در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس ابد است.
در مرحله رسیدگی در دادگاه: در جرایم موضوع بند الف تا ت ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری
علاوه بر موارد مذکور اگر متهم تا پیش از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود و جرم ارتکابی از جرائم حق الناسی بوده و شرایط اثبات جرم به نحوی باشد که متهم در فرض افاقه هم نتواند از خود دفاع کند در صورت عدم معرفی وکیل از سوی ولی یا قیم یا سرپرست قانونی متهم، صرفنظر از نوع جرم و میزان مجازات آن و صرفنظر از دادگاه صالح به رسیدگی، دادگاه برای متهم وکیل تسخیری تعیین میکند.
در غیر موارد مذکور، در مرحله رسیدگی در دادگاه (نه مرحله دادسرا)، در تمامی دادگاه‌ها اعم از کیفری یک، نظامی یک و انقلاب یا سایر دادگاه ها، درصورتیکه متهم تمکن مالی نداشته و تا پایان اولین جلسه رسیدگی، از دادگاه تقاصای تعیین وکیل تسخیری کند، دادگاه برای وی وکیل تسخیری تعیین میکند.
برای بزه دیده در مرحله رسیدگی در دادگاه (نه مرحله دادسرا) در صورت وجود هر سه شرط زیر وکیل تسخیری تعیین میشود:
بزه دیده توانایی مالی نداشته باشد.
تا پایان اولین جلسه رسیدگی از دادگاه تقاضای تعیین وکیل تسخیری کند.
دادگاه حضور و دفاع وکیل را برای شخص بزه دیده ضروری بداند.
